NGA VERA TIKA
Më 23 maj 2024, Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara miratoi një vendim të rëndësishëm, duke përcaktuar 11 korrikun si Ditën Ndërkombëtare të Përkujtimit të Gjenocidit të Srebrenicës të vitit 1995. Kjo iniciativë, e udhëhequr nga Gjermania dhe Ruanda, u mbështet nga 84 nga 171 shtetet anëtare. Duke nderuar viktimat e gjenocidit të Srebrenicës dhe duke nënvizuar rëndësinë e drejtësisë dhe përkujtimit, vendimi përbën një hap vendimtar drejt njohjes dhe përkujtimit të mizorive. Megjithatë, votimi i Asamblesë së Përgjithshme shkaktoi indinjatë mes serbëve dhe nxori në pah tensionet e nëndheshme që vazhdojnë të shqetësojnë rajonin e Ballkanit pothuajse tridhjetë vjet pas Luftërave të Jugosllavisë.
Në korrik të vitit 1995, gjatë Luftës së Bosnjës, më shumë se 8,000 myslimanë boshnjakë u masakruan nga forcat serbe të Bosnjës nën komandën e Ratko Mladić në qytetin e Srebrenicës, i cili ishte përcaktuar si “zonë e sigurt” nga Kombet e Bashkuara. Kjo masakër, e konsideruar si më e keqja në Evropë pas Luftës së Dytë Botërore, u klasifikua si gjenocid nga Gjykata Ndërkombëtare Penale për ish-Jugosllavinë (ICTY) dhe Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (ICJ). Vendimi që u miratua të mërkurën e kaluar përforcon këtë klasifikim dhe ndihmon në ruajtjen e kujtimit të viktimave, ndërsa thekson përgjegjësinë penale individuale, jo kolektive, për gjenocidin.
Pavarësisht se nuk përmend serbët si përgjegjës, vendimi hasi në kundërshtim të fortë nga Milorad Dodik, Presidenti i serbëve të Bosnjës, dhe Aleksandar Vuçiç, Presidenti i Serbisë. Përmes shumë konferencave për shtyp, vizitave në OKB dhe thirrjeve drejtuar qytetarëve për të shprehur kundërshtimin e tyre, të dy liderët u përpoqën të pengonin miratimin e vendimit, duke argumentuar se vendimi do të stigmatizonte të gjithë serbët si gjenocidë. Milorad Dodik madje kërcënoi me shkëputjen e territoreve të kontrolluara nga serbët në Bosnjë për t’i aneksuar ato në Serbi, duke përkeqësuar kështu tensionet etnike.
Kjo fushatë kundërshtimi është pjesë e një nacionalizmi të vazhdueshëm që synon të ruajë një narrativë historikisht të favorshme për serbët, kryesisht duke refuzuar të njohë masakrën e Srebrenicës si gjenocid, pavarësisht vendimit të ICTY. Në Banja Luka, kryeqyteti i Republikës Srpska, kriminelët e luftës si Ratko Mladić dhe Radovan Karadžić ende konsiderohen si heronj. Kjo strategji populiste, që synon të mobilizojë një elektorat nacionalist të mobilizuar nga dekada të tëra propagande dhe mohimi të krimeve të luftës, dhe të ruajë kohezionin politik të bazuar në armiqësinë ndëretnike, vazhdon të dëmtojë stabilitetin në Ballkan. Ajo gjithashtu përshtatet brenda një konteksti të rritjes së ideve të djathta ekstreme në Serbi, të përforcuara nga fitorja legjislative e vitit 2023 e Partisë Progresive Serbe (SNS) të Presidentit Aleksandar Vuçiç.
Pavarësisht miratimit të vendimit nga shumica, numri i konsiderueshëm i abstenimeve dhe kundërshtimeve ul ndikimin dhe legjitimitetin e tij. Ndër 19 vendet që e kundërshtuan atë ishin aleatë tradicionalë të Rusisë, si Nikaragua, Kuba, Venezuela, Siria dhe Mali, duke mbështetur narrativën serbe. Greqia, veçanërisht, abstenoi, duke gjykuar kohën si të papërshtatshme pasi Bashkimi Evropian sapo kishte autorizuar fillimin e negociatave të anëtarësimit me Bosnjën dhe Hercegovinën. Shumë vende që abstenuan përmendën shqetësimet për destabilizimin e një rajoni që tashmë karakterizohet nga tensione etnike, pasi çështja mbetet e diskutueshme brenda Bosnjës dhe Hercegovinës.
Pavarësisht se motivet pas këtyre abstenimeve nuk përputhen domosdoshmërisht me argumentin serb, rezultati i votimit, pa mbështetje të fortë shumicë, ka të ngjarë të përdoret për të forcuar retorikën nacionaliste në një vend të nxitur nga idetë e djathta ekstreme. Udhëheqësit serbë e festuan rezultatin e votimit si një fitore, pavarësisht miratimit të vendimit, duke theksuar numrin e madh të abstenimeve, të cilat, sipas tyre, e bëjnë votimin të pavlefshëm dhe legjitimojnë pozicionin e tyre nacionalist.
Edhe nëse, në të ardhmen, komuniteti ndërkombëtar përfundimisht arrin në një konsensus më të gjerë, liderët e djathtë ekstreme mund të shfrytëzojnë këtë tendencë të mundshme për të forcuar një narrativë të armiqësisë dhe viktimizimit të jashtëm, duke mbledhur mbështetje të brendshme me paraqitjen e Serbisë si një fortesë kundër presioneve të padrejta ndërkombëtare. Në çdo rast, për sa kohë që idetë e djathta ekstreme vazhdojnë të dominojnë në Serbi dhe në rajon — diçka që duket e mundshme në afatin e shkurtër deri të mesëm — çështja e masakrës së Srebrenicës do të mbetet një burim armiqësie dhe tensioni ndëretnik, me votimet e Asamblesë së Përgjithshme që kanë pak ndikim në ndryshimin e këtij realiteti.
